Đạo Đức Kinh — Chương 29
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 29
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 28.
II. Nguyên văn Hán cổ
將欲取天下而為之,吾見其不得已。 天下神器,不可為也,不可執也。 為者敗之,執者失之。 是以聖人無為,故無敗;無執,故無失。 夫物或行或隨,或歔或吹,或強或羸,或載或隳。 是以聖人去甚,去奢,去泰。
將欲取天下而為之,吾見其不得已。 天下神器,不可為也,不可執也。 為者敗之,執者失之。 是以聖人無為,故無敗;無執,故無失。 物或行或隨,或歔或吹,或強或羸,或載或隳。 故聖人去甚、去奢、去泰。
III. Bản dịch Việt
Muốn nắm lấy thiên hạ mà làm theo ý mình, ta thấy chẳng thể được. Thiên hạ là khí cụ thần diệu, không thể làm theo, không thể nắm giữ. Làm thì hỏng, nắm thì mất. Cho nên, thánh nhân vô vi, nên không hỏng; không nắm, nên không mất. Vạn vật: kẻ đi, người theo; kẻ thổi, người hô; kẻ mạnh, người yếu; kẻ nâng, người đổ. Cho nên, thánh nhân bỏ điều quá mức, bỏ xa hoa, bỏ kiêu mạn。
IV. Chú giải
- “Thiên hạ khí cụ”: vũ trụ, tự nhiên — một hệ thống tinh vi, không thể cưỡng ép điều khiển.
- “Làm thì hỏng, nắm thì mất”: càng cố kiểm soát, càng thất bại.
- “Vô vi”: hành động thuận theo tự nhiên, không cưỡng cầu.
- “Đi – theo, mạnh – yếu, nâng – đổ”: các cặp đối lập, thể hiện vận hành biến hóa của vạn vật.
- “Bỏ quá, bỏ xa hoa, bỏ kiêu”: quay về giản dị, điều độ, khiêm tốn.
V. Khái quát ý nghĩa
- Thiên hạ (vũ trụ) là hệ thống tự vận hành, không thể cưỡng ép.
- Làm quá, nắm chặt → thất bại.
- Thánh nhân thuận tự nhiên, không cực đoan, giữ trung dung.
Tinh yếu: Cưỡng ép thiên hạ thì hỏng, nắm giữ quá chặt thì mất; thuận tự nhiên mới bền。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Thiên hạ là khí cụ | Không thể cưỡng chế | Trong quản lý: tôn trọng quy luật, không áp đặt |
| Làm thì hỏng, nắm thì mất | Kiểm soát quá mức gây hại | Buông bớt kiểm soát, tin vào tiến trình |
| Vô vi | Thuận tự nhiên | Lãnh đạo mềm dẻo, hành động đúng thời |
| Bỏ quá, bỏ xa hoa, bỏ kiêu | Giữ điều độ, giản dị | Sống khiêm nhường, tránh phô trương |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
- Nhầm: “Không làm” = buông xuôi. Gỡ: “Vô vi” là làm đúng lúc, đúng cách, không cưỡng ép.
- Nhầm: “Không nắm giữ” = thiếu trách nhiệm. Gỡ: Là biết giới hạn, tin vào quy luật vận hành tự nhiên.