Đạo Đức Kinh — Chương 77
Đạo của Trời: căng chỗ chùng, chùng chỗ căng
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 77
- Mã Vương Đôi: Thuộc 德經, tiếp sau chương 76。
II. Nguyên văn Hán cổ
天之道，其猶張弓與？ 高者抑之，下者舉之；有餘者損之，不足者補之。 天之道損有餘而補不足；人之道則不然，損不足以奉有餘。 孰能有餘以奉天下？唯有道者。 是以聖人為而不恃，功成而不處，其不欲見賢。
天之道，其猶張弓與？ 高者抑之，下者舉之；有餘者損之，不足者補之。 天之道損有餘而補不足；人之道則不然，損不足以奉有餘。 孰能有餘以奉天下？唯有道者。 是以聖人為而不恃，功成而不處，不欲見賢。
- Hai bản thống nhất, chỉ sai biệt nhỏ ở dấu ngắt。
- Chủ đề: Đạo Trời biết điều hòa — người thuận Đạo không tranh phần hơn。
III. Bản dịch Việt
Đạo Trời — chẳng khác nào giương cung： Chỗ cao thì ép xuống；chỗ thấp thì nâng lên。 Chỗ thừa thì bớt đi；chỗ thiếu thì bù vào。
Đạo Trời bớt nơi dư, bù nơi thiếu； Đạo người thì chẳng vậy — bớt nơi thiếu để dâng nơi dư。
Ai có thể đem phần dư của mình để nuôi thiên hạ？ Chỉ có người thuận Đạo。
Cho nên, bậc Thánh làm mà không cậy，thành mà không ở，không muốn tỏ mình là khéo。
IV. Chú giải
- “張弓”: giương cung — ẩn dụ cho quy luật tự cân bằng của Trời。
- “損有餘，補不足”: Đạo Trời điều hòa tự nhiên；nơi đầy bớt xuống, nơi thiếu nâng lên。
- “人之道則不然”: con người trái Đạo — càng làm, càng lệch。
- “有餘以奉天下”: kẻ có thừa mà biết nuôi thiên hạ — người thuận Đạo。
- “不欲見賢”: không khoe tài, không tỏ hơn — khiêm而化。
V. Khái quát ý nghĩa
- Đạo Trời tự điều hòa: đầy thì bớt, thiếu thì thêm。
- Người thuận Đạo cũng vậy: biết chia phần, biết nhún để cân bằng。
- Thánh nhân làm mà không cậy, thành mà không ở — như Đạo, vận hành mà không khoe。
Tinh yếu: Trời bớt chỗ dư, bù chỗ thiếu；người thuận Trời, giữ quân bình trong mọi việc。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Cung giương | Quân bình tự nhiên | Khi mọi thứ căng, hãy biết buông để trở lại cân bằng |
| Bớt nơi dư, bù nơi thiếu | Biết chia, biết điều | Trong tập thể, san sẻ để giữ hài hòa |
| Làm mà không khoe | Khiêm tốn là Đạo | Làm việc vì việc đúng, không vì danh |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: Đạo Trời thiên về công bằng tuyệt đối。 Gỡ: Không phải chia đều, mà là tự điều chỉnh để không lệch khỏi quân bình。
-
Nhầm: Làm mà không hưởng là thiệt。 Gỡ: Buông phần hơn, lòng an hơn；nhường vị trí, đức tăng thêm。