Đạo Đức Kinh — Chương 20
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 20
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 19.
II. Nguyên văn Hán cổ
絕學無憂。 唯之與阿，相去幾何？美之與惡，相去何若？ 人之所畏，不可不畏。 荒兮，其未央哉！ 眾人熙熙，如享太牢，如春登臺。 我獨泊兮，其未兆；如嬰兒之未孩； 儽儽兮，若無所歸。 眾人皆有餘，而我獨若遺。 我愚人之心也哉！沌沌兮。 俗人昭昭，我獨昏昏；俗人察察，我獨悶悶。 澹兮其若海，飂兮若無止。 眾人皆有以，而我獨頑且鄙。 我獨異於人，而貴食母。
絕學無憂。 唯與阿，相去幾何？美與惡，相去若何？ 人之所畏，不可不畏。 荒兮，其未央哉！ 衆人熙熙，如登春臺，如享大牢。 我獨若遺，未兆；如嬰兒未孩； 儽儽兮，若無所歸。 衆人皆有餘，我獨若遺。 我愚人之心也哉！混兮。 俗人昭昭，我獨昏昏；俗人察察，我獨悶悶。 澹兮其若海，飂兮若無止。 衆人皆有以，而我獨頑且鄙。 我獨異於人，而貴食母。
- 「唯之與阿」 (WB) ⇆ 「唯與阿」 (MWD): cách viết hơi khác, nghĩa như nhau.
- 「美之與惡」 (WB) ⇆ 「美與惡」 (MWD): không đổi nghĩa.
- 「沌沌兮」 (WB) ⇆ 「混兮」 (MWD): đều chỉ trạng thái mơ hồ, hỗn độn.
III. Bản dịch Việt
Dứt học thì hết lo. “Ừ” với “ồ”, khác nhau là bao? Đẹp với xấu, khác nhau thế nào? Điều người đời sợ, không thể không sợ. Mênh mang thay, chưa cùng tận! Người đời vui vẻ, như ăn lễ trọng, như lên đài xuân. Ta thì một mình trầm lặng, chưa manh nha; như trẻ sơ sinh chưa biết cười. Bơ vơ như chẳng nơi về. Người đời dư dật, ta một mình như bị bỏ lại. Lòng ta thật ngốc thay, mơ hồ rối bời. Người đời sáng rõ, ta một mình tối tăm; người đời sắc sảo, ta một mình đần độn. Mênh mang như biển cả, gió thổi không ngừng. Người đời đều có chỗ để, ta một mình vụng và quê. Ta riêng khác người, vì quý ở chỗ: ăn nguồn mẹ。
IV. Chú giải
- “Dứt học”: bỏ sự học giả tạo, phân biệt, mới hết lo âu.
- “Ừ với ồ, đẹp với xấu”: sự phân biệt nhỏ nhặt, bám chấp vô ích.
- “Người đời vui vẻ”: mải mê theo lễ nghi, hưởng thụ.
- “Ta như trẻ sơ sinh”: người theo Đạo giữ sự hồn nhiên, chưa phân biệt, chưa tính toán.
- “Người đời sáng rõ, ta tối tăm”: người theo Đạo không bon chen trí xảo, nên như kẻ ngu.
- “Ăn nguồn mẹ”: trở về gốc Đạo, lấy đó làm quý.
V. Khái quát ý nghĩa
- Người đời phân biệt sáng/tối, đẹp/xấu → sinh lo.
- Người theo Đạo giữ hồn nhiên, mộc mạc, như trẻ thơ.
- Quý ở chỗ trở về nguồn gốc (mẹ) của muôn vật.
Tinh yếu: Bỏ học giả tạo, bỏ phân biệt. Trở về gốc mẹ, giữ hồn nhiên, mới an vui。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Ừ và ồ, đẹp và xấu | Phân biệt nhỏ nhặt gây lo | Trong đời sống, đừng sa đà vào tranh cãi vô ích |
| Người đời vui lễ | Chạy theo hình thức | Chú trọng thực chất hơn lễ nghi |
| Trẻ sơ sinh | Hồn nhiên vô phân biệt | Giữ tâm trong sáng, ít tính toán |
| Người đời sáng rõ, ta tối | Không bon chen trí xảo | Chấp nhận làm “ngu” để giữ chân thật |
| Ăn nguồn mẹ | Quý gốc Đạo | Trở về sự giản dị, sống thuận tự nhiên |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
- Nhầm: “Dứt học” = bỏ hết học hành. Gỡ: Ý là bỏ sự học phân biệt, giả tạo; không phải phủ nhận tri thức chân thật.
- Nhầm: “Người theo Đạo là ngu dại, quê mùa”. Gỡ: Họ không khoe trí xảo, nhưng giữ chân thực, hồn nhiên, mới thật sáng suốt.