Đạo Đức Kinh — Chương 36
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 36
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 35。
II. Nguyên văn Hán cổ
III. Bản dịch Việt
Muốn co lại, trước phải giãn ra; Muốn làm yếu, trước phải làm mạnh; Muốn bỏ đi, trước phải hưng lên; Muốn lấy đi, trước phải cho ra. Ấy gọi là ánh sáng vi tế. Mềm thắng cứng, yếu thắng mạnh. Cá không nên rời khỏi vực sâu; Vũ khí lợi hại của quốc gia không nên phô ra cho người xem。
IV. Chú giải
-
“Co – giãn, mạnh – yếu, hưng – phế”: các mặt đối lập trong tự nhiên và trong đời sống. Muốn đạt kết quả bền vững, phải biết chu kỳ vận hành của Đạo – tiến lùi hài hòa. 👉 Như kéo cung: phải kéo lui mới bắn tới.
-
“Đó gọi là ánh sáng vi tế (微明)”: người hiểu Đạo thấy rõ điều vi tế trong nghịch lý – không cưỡng lại dòng tự nhiên mà thuận theo để hóa giải.
-
“Mềm thắng cứng, yếu thắng mạnh”: lẽ thường của nước, của gió. Cái mềm dẻo bền hơn cái cứng rắn. 👉 Trong ứng xử, mềm mỏng không phải yếu đuối – đó là trí tuệ biết uốn mình để giữ đạo trung.
-
“Cá không nên rời khỏi vực sâu”: ẩn dụ cho sự an trú trong gốc – ra khỏi gốc là mất sinh khí.
-
“Vũ khí lợi hại không nên phô”: người trị quốc hay lãnh đạo phải giữ thế, không khoe tài, không để người khác thấy hết sức mình。
V. Khái quát ý nghĩa
- Đạo vận hành theo chu kỳ nghịch lý: muốn tiến phải lùi, muốn mạnh phải biết yếu。
- Hiểu được “ánh sáng vi tế” là biết thuận nghịch mà hành。
- Giữ mình trong gốc, không phô trương sức mạnh – đó mới là bền。
Tinh yếu: Mềm thắng cứng, ẩn thắng lộ; biết lùi, biết giấu – ấy là sáng trí của người thuận Đạo。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Cung bắn | Lùi để tiến | Khi gặp khó, bình tĩnh lùi lại để lấy đà đúng lúc |
| Nước và đá | Mềm thắng cứng | Kiên trì, linh hoạt – dần dần mài mòn trở ngại |
| Cá trong vực | Giữ gốc, tránh phô | Giữ nội lực, đừng khoe năng lực quá sớm |
| Vũ khí quốc gia | Giữ bí mật, phòng xa | Trong công việc, giữ thế chủ động bằng sự kín đáo |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
-
Nhầm: "Biết lùi" là hèn yếu. Gỡ: Đó là cách lấy sức, như cung giương trước khi bắn.
-
Nhầm: "Không phô" là giấu dốt. Gỡ: Là giấu thế, giữ chủ động – không để người khác nắm được điểm mạnh hay yếu của mình。