Đạo Đức Kinh — Chương 25
Đối chiếu bản Vương Bật (王弼本) và Mã Vương Đôi (帛書 甲/乙)
I. Đối chiếu bản gốc
- Vương Bật: Chương 25
- Mã Vương Đôi: Thuộc 道經, tiếp sau chương 24.
II. Nguyên văn Hán cổ
有物混成,先天地生。 寂兮寥兮,獨立而不改,周行而不殆,可以為天下母。 吾不知其名,字之曰道,強為之名曰大。 大曰逝,逝曰遠,遠曰反。 故道大、天大、地大、人亦大。 域中有四大,而人居其一焉。 人法地,地法天,天法道,道法自然。
有物混成,先天地生。 寂兮寥兮,獨立不改,周行不殆,可以為天下母。 吾未知其名,字之曰道,強名之曰大。 大曰逝,逝曰遠,遠曰反。 故道大、天大、地大、人亦大。 域中有四大,而人居其一焉。 人法地,地法天,天法道,道法自然。
III. Bản dịch Việt
Có vật hỗn thành, sinh trước trời đất. Lặng thay, trống thay! Đứng riêng mà không đổi, vận hành khắp mà không nguy, có thể làm mẹ thiên hạ. Ta không biết tên nó, tạm gọi là Đạo, gượng gọi là Lớn. Lớn thì trôi đi, trôi thì xa, xa thì trở lại. Cho nên: Đạo lớn, Trời lớn, Đất lớn, Người cũng lớn. Trong cõi có bốn lớn, mà Người ở một trong đó. Người theo Đất, Đất theo Trời, Trời theo Đạo, Đạo theo tự nhiên。
IV. Chú giải
- “Có vật hỗn thành”: chỉ Đạo, tồn tại trước trời đất.
- “Mẹ thiên hạ”: Đạo là gốc sinh ra muôn vật.
- “Tên là Đạo, gượng gọi Lớn”: Đạo không tên, chỉ tạm đặt.
- “Lớn → trôi → xa → trở lại”: vận hành tuần hoàn.
- “Bốn lớn”: Đạo, Trời, Đất, Người.
- “Người theo Đất, Đất theo Trời, Trời theo Đạo, Đạo theo tự nhiên”: trật tự vận hành, quy về tự nhiên.
V. Khái quát ý nghĩa
- Đạo sinh trước trời đất, là mẹ thiên hạ.
- Đạo lớn, vận hành tuần hoàn.
- Người cũng là một trong bốn lớn, nên phải thuận tự nhiên.
Tinh yếu: Đạo là gốc trước trời đất, là mẹ muôn loài; Người thuận tự nhiên thì hợp Đạo。
VI. Bài học ứng dụng
| Hình ảnh | Bài học | Ứng dụng |
|---|---|---|
| Mẹ thiên hạ | Đạo là gốc sinh muôn vật | Tôn trọng tự nhiên, gìn giữ môi trường |
| Lớn → trôi → xa → trở lại | Quy luật tuần hoàn | Hiểu quy luật chu kỳ, ứng dụng vào nông nghiệp, kinh tế |
| Bốn lớn | Người cũng là một phần | Khiêm nhường, biết vị trí trong vũ trụ |
| Người theo Đất, Đất theo Trời… | Tất cả quy về tự nhiên | Sống thuận theo quy luật, không cưỡng cầu |
VII. Ngộ nhận & Gỡ giải
- Nhầm: Đạo là thần linh sáng tạo. Gỡ: Đạo không phải thần nhân hóa, mà là nguyên lý tự nhiên.
- Nhầm: “Người lớn” = con người trên hết. Gỡ: Người chỉ là một trong bốn lớn, phải thuận theo, không đứng trên.